विपरीतार्थक शब्द की परिभाषा उदाहरण

1
183
विपरीतार्थक शब्द की परिभाषा उदाहरण
विपरीतार्थक शब्द की परिभाषा उदाहरण

विपरीतार्थक  शब्द की परिभाषा उदाहरण:

आज SSCGK आपसे विपरीतार्थक  शब्द/ विलोम शब्द की परिभाषा उदाहरण के बारे में विस्तार से चर्चा करेंगे |

इससे पहली पोस्ट में आपSSC CPO EXAM 2010 के बारे में विस्तार से पढ़ चुके हैं|

विलोम शब्द की परिभाषा व उदाहरण:- “वे जो किसी शब्द का विपरीत/उल्टा अर्थ देते है,उन्हें विपरीतार्थक  शब्द/ विलोम शब्द कहते हैं |”

अन्य शब्दों में विलोम शब्द की परिभाषा:-किसी भी भाषा के वे शब्द  जो एक -दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देते  हों ,वे  विपरीतार्थक  शब्द/ विलोम शब्द कहलाते है। 

जैसे –आना – जाना, काला – गौरा, अँधेरा – उजाला, अन्दर- बाहर, आगे – पीछे आदि I

विपरीतार्थक  शब्द निम्न प्रकार से बनाये जा सकते है –

जैसे

आयात         -निर्यात

आगामी    -विगत

आधुनिक   -प्राचीन

आधार    -निराधार

संतोष     -असंतोष

आकर्षण –  विकर्षण

आग्रह  – दुराग्रह

संतुष्ट    -असंतुष्ट

एक      -अनेक

हिंदी में विपरीतार्थक  शब्द:-

मान         -अपमान

अगम        -सुगम

सक्षम        -अक्षम

अनुकूल     -प्रतिकूल

अमृत       -विष

अंतर्मुखी     -बहिर्मुखी

आजाद       -गुलाम

अधिकतम    -न्यूनतम

अंधेरा       -उजाला

अतिवृष्टि    -अनावृष्टि

अत्यधिक     -अत्यल्प

अंतरंग       -बाहरी

अंधकार       -प्रकाश

अधिकतम    -न्यूनतम

अंदर        -बाहर

अंदरूनी      -बाहरी

अनुज       -अग्रज

अनुराग      -विराग

अनुलोम      -प्रतिलोम

जल         -थल

आकर्षण            -विकर्षण

अमावस्या     -पूर्णिमा

चल         -अचल

अल्पसंख्यक   -बहुसंख्यक

अनुरक्ति     -विरक्ति

अगला        -पिछला

विपरीतार्थक  शब्द की परिभाषा उदाहरण:-

पूर्वाहन       -अपराहन

खाद्य        -अखाद्य

पुरातन     -अधुनातन

चर        -अचर

ज्ञानी      -अज्ञानी

अतिवृष्टि   -अनावृष्टि

कर्मण्य     -अकर्मण्य

अनुरक्त    -विरक्त

सुकीर्ति     -अपकीर्ति

आदि      -अंत

नित्य      -अनित्य

अपना      -पराया

लौकिक     -अलौकिक

साधारण     -असाधारण

आत्मा      -परमात्मा

उपस्थित     -उपस्थित

समय        -असमय

उन्नति       -अवनति

उचित        -अनुचित

इच्छा        -अनिच्छा

अल्पायु       -दीर्घायु

विपरीतार्थक  शब्द के उदाहरण:-

अल्पज्ञ       -सर्वज्ञ

शुभ         -अशुभ

रुचि         -अरुचि

संभव  –   असंभव

मंगल        -अमंगल

सभ्य        -असभ्य

अपेक्षा       -उपेक्षा

आकाश    -पाताल

सशक्त    -अशक्त

आजादी    -गुलामी

आरोह     -अवरोह

आर्य      -अनार्य

आरोही    -अवरोही

लौकिक    -अलौकिक

आत्मा    -परमात्मा

आयात    -निर्यात

गमन     -आगमन

अंतरंग    -बाहरी

उपसर्ग    -प्रत्यय

उपयुक्त    -अनुपयुक्त

अधिकतम  -न्यूनतम

आवश्यक   -अनावश्यक

उचित      -अनुचित

लोक       -परलोक

प्रत्यक्ष     -अप्रत्यक्ष

अंदर        -बाहर

अंधकार     -प्रकाश

प्राचीन      -नवीन

आज्ञा       -अवज्ञा

इधर        -उधर

ईमानदार     -बेईमान

अबला       -सबला

अगला      -पिछला

अनुरक्त     -विरक्त

अधम       -उत्तम

उत्तरायण-    दक्षिणायन

सक्षम      -अक्षम

अगला      -पिछला

अनुकूल      -प्रतिकूल

अगम      -सुगम

उत्तम      -अधम

विपरीतार्थक  शब्द की परिभाषा उदाहरण:-

ऊंचा        -नीचा

उधार       -नकद

ऊपर        -नीचे

उपस्थिति    -अनुपस्थिति

एड़ी        -चोटी

अमावस्या    -पूर्णिमा

अग्रज        -अनुज

अनुलोम            -विलोम

आलस्य       -स्फूर्ति

उत्तर         -दक्षिण

उसर         -उपजाऊ

उन्मुख       -विमुख

एकतंत्र       -बहुतंत्र

उषा         -संध्या

ऊपर         -नीचे

अतिवृष्टि     -अनावृष्टि

गहरा      -उथला

आकाश    -पाताल

मित्र      -शत्रु

गुरु       -चेला

गुरु       -लघु

उठना     -बैठना

तेज       -कुंद

अमीर    -गरीब

धनी      -निर्धन

बड़ा       -छोटा

दूर        -पास

उपस्थित   -अनुपस्थित

आज्ञा     -अवज्ञा

स्वस्थ    -अस्वस्थ

सत्य     -असत्य

कृतज्ञ     -कृतघ्न

अमृत     -विष/जहर

ईमानदार   -बेईमान

उत्तीर्ण     -अनुत्तीर्ण

ज्ञात      -अज्ञात

आदर     -अपमान

स्वामी     -सेवक

अच्छाई    -बुराई

राजा      -रंक

सरल     -कठिन

मोटा       -पतला

लम्बा      -छोटा

मीठा       -कड़ुआ

ठोस       -तरल

लिखित    -मौखिक

नैतिक     -अनैतिक

सत्य      -असत्य

दोस्ती     -दुश्मनी

मिस्त्री     -मजदूर

राग       -द्वेष

संयोग      -वियोग

हित        -अहित

विवाह      -विच्छेद/तलाक

लाभ       -हानि

सस्ता     – महंगा

क्रय       -विक्रय

दानी      -कृपण

कृष्ण      -श्वेत

जड़      -चेतन

प्रसन्नता   -अप्रसन्नता

साधारण  -अनमोल

साहसी     -कायर

निंदा         -स्तुति

मूलधन     -ब्याज

स्फूर्ति – आलस्य

प्रकाश -अन्धकार

खुश  -उदास

Q. तीखे का विलोम क्या होगा ?

 

1 COMMENT

Comments are closed.